Poznań przed decyzją. Nowe tramwaje 32- czy ponad 40-metrowe

MPK Poznań jest jednym z największych wygranych konkursu na środki z KPO na nowe tramwaje. Przewoźnik ze stolicy Wielkopolski zdobył w nim ponad 200 mln złotych, które pozwolą sfinansować zakup 30 fabrycznie nowych, dwukierunkowych tramwajów Gamma, produkowanych przez Modertrans.

Ostateczne rozstrzygnięcia konkursu z KPO wciąż jeszcze nie zapadły - szereg miast i przewoźników złożył swoje odwołania, natomiast jak mówi nam prezes poznańskiego przewoźnika Krzysztof Dostatni, spółka nie zakłada, że może otrzymać kwotę mniejszą niż pierwotnie przyznana.

– Mamy już oficjalne pismo z CUPT o wysokości przyznanej dotacji, dlatego nie ma tu żadnych przypuszczeń, że mogłoby być inaczej i mielibyśmy dostać tych środków po prostu mniej. Jestem przekonany, że my, ale również MPK Wrocław oraz Bydgoszcz możemy spać spokojnie i dostaniemy taką pulę środków, jaką ogłoszono – wskazuje Dostatni.

Nowy przetarg na tramwaje jednokierunkowe

Pozyskanie ogromnych środków z KPO sprawia, że MPK wciąż ma do wykorzystania 175 mln złotych dofinansowania do zakupu następnych nowych tramwajów – Oznacza to, że będziemy chcieli ogłosić następny przetarg na nowe tramwaje, tym razem jednokierunkowe. Dlaczego? Bo w tym momencie nie potrzebujemy już więcej wozów dwukierunkowych. Po dostawie wozów z Bonn oraz nowych Gamm będziemy mieli 84 tramwaje dwukierunkowe, co stanowi więcej niż 1/3 naszego parku taborowego. Wozy jednokierunkowe są nieco tańsze i mają więcej miejsc siedzących, co sprawia, że przydadzą się nam np. na linii nr 15 czy 16 – mówi nasz rozmówca.

Będą to więc pierwsze fabrycznie nowe tramwaje jednokierunkowe kupowane przez MPK od prawie 10 lat. Ostatni taki zakup to nabycie 30 jednokierunkowych Gamm w 2017 roku.

Długość tramwajów do decyzji

Kwestią do dyskusji pozostaje jak na razie długość kupowanych tramwajów. Poznań od dawna myśli o zakupie dłuższych wagonów niż te, jakie eksploatuje obecnie (32 metry), choć po pandemii temat ten zszedł nieco na dalszy plan.

– Na razie mówimy o tramwajach o długości do 32 metrów a nie dłuższych, choć ostatecznie ten temat będzie do omówienia z Zarządem Transportu Miejskiego, a więc organizatorem transportu zbiorowego w Poznaniu, który powinien ostatecznie wskazać jakiego taboru oczekuje. Podejmując decyzję musimy wziąć pod uwagę kilka czynników. Przede wszystkim - cena. Dłuższe wozy kosztują, patrząc na ostatnie oferty z Krakowa, ponad 20 mln złotych, co oznacza, że środki zewnętrzne wystarczyłyby nam na zdecydowanie mniej wagonów. To z kolei przełożyłoby się na mniejszą liczbę starych tramwajów, które moglibyśmy wycofać i jednocześnie większą liczbę tramwajów kierowanych do modernizacji, co wiąże się też z zabezpieczeniem środków na te naprawy główne – zwraca uwagę prezes MPK.

Ceny tramwajów 32-metrowych także są znacznie wyższe niż te, jakie MPK zapłaciło za nowe Gammy jesienią 2023 roku. Tramwaje Szczecińskie kupiły niedawno identyczne wagony za 12 mln złotych netto. Z kolei oferta Pesy dla MPK Kraków była jeszcze wyższa i wynosiła 18,6 mln złotych netto.

– Musimy sobie też sobie jasno powiedzieć, że tramwaju w cenie 7,4 mln złotych, tak jak Gammy z 2023 roku, już nie kupimy. Obecnie szacujemy, że tramwaj 32-metrowy kosztuje ok. 13-14 mln złotych, ale być może te ceny nieco spadną po „górce” zamówień związanych z konkursem z KPO. Jestem przekonany, że obecne ceny są mocno zawyżone właśnie z powodu ogromnego popytu na pojazdy, dlatego zakładam, że za kilka miesięcy ceny mogą spaść, a my postaramy się to wykorzystać – zapewnia prezes MPK.

Czy Poznań potrzebuje 40-metrowych tramwajów?

Dostatni stawia też pytanie, czy w Poznaniu są dziś potrzebne tramwaje dłuższe niż 32 metry – Mam poważne wątpliwości. Otwarcie trasy na Naramowice odciążyło PST, na której nie notujemy już wielkich przepełnień. Oczywiście, nie oznacza to, że nie zdarzają się sytuacje, w których jest tłoczno, ale moim zdaniem takich momentów nie da się uniknąć, niezależnie od długości posiadanych przez nas tramwajów.

Kolejny argument to skala użycia dłuższych tramwajów. Dostatni wskazuje, że tramwaje ponad 40-metrowe wykorzystywałyby swoje możliwości przez kilka godzin w dobie, w szczycie przewozowym, a poza nim mogłyby zostać zastąpione przez tramwaje krótsze, 32-metrowe – Czy ten zakup jest ekonomicznie uzasadniony? Czy chcemy mieć więc więcej nowego taboru 32-metrowego czy mniej, ale 40- czy 45-metrowego? To są pytania, na które będziemy musieli sobie odpowiedzieć. Natomiast ostateczna decyzja znajduje się w gestii władz miasta, dlatego w tym momencie nie powiem z całą pewnością, „tak, kupimy dłuższe tramwaje” lub „nie, nie kupimy takich wozów” – mówi nasz rozmówca.

“Długie tramwaje nie są najważniejszą potrzebą komunikacji miejskiej w Poznaniu”

O tę kwestię zapytaliśmy też organizatora transportu miejskiego w Poznaniu, a więc dyrektora ZTM, Jana Gosiewskiego.

– Temat ciągle jest aktualny, ale nie zmieniło się za dużo od naszej ostatniej rozmowy. Wciąż nie mamy żadnej trasy, poza starą trasą linii nr 19, która byłaby dziś dostosowana do obsługi dłuższymi tramwajami. W tym momencie na trasie PST 4 linie tramwajowe w zupełności wystarczają i nie ma potrzeby dokładania tam wzmocnień. Trasa na Naramowice przejęła sporą część ruchu z północy miasta. Wciąż widzimy potrzebę takiego dłuższego taboru, który z pewnością przydałby się na liniach nr 6 i 16. Po zmianach w układzie tramwajowym zdarza się, że “trójka” jest bardzo napełniona, choć akurat ta linia ma takie “fale” - odcinki, na których jest większa lub mniejsza zajętość miejsc. Natomiast na trasach 6 i 16 na dziś nie jesteśmy w stanie zadysponować długiego taboru bo infrastrukturalnie nie mamy tam tak długich peronów. Ponadto sytuacje z dużą frekwencja pasażerską punktowo się oczywiście zdarzają, ale w normalnym rytmie taki problem nie występuje. Ponadto, jeśli teraz zapadłaby decyzja o wydłużeniu tych peronów w ciągu dwóch następnych lat, mam spore wątpliwości czy jest to najważniejsza obecnie sprawa – mówi nam dyrektor Gosiewski.

Warto jednak zaznaczyć, że na trasie linii nr 16 dłuższych peronów brakuje tylko na czterech przystankach ulokowanych w centrum lub w jego bezpośredniej bliskości. Są to zespoły przystankowe Wrocławska, plac Bernardyński, Most Św. Rocha i Politechnika. Dla trzech z nich są już gotowe dokumentacje dotyczące ich wydłużenia do długości 45 metrów.

W kontekście dłuższych tramwajów dyrektor Gosiewski dodaje, że jego zdaniem nowy układ tramwajowy działa dobrze (więcej piszemy o nim tutaj) a dużą zmianę na plus odgrywają nowe trasy linii nr 5 i 17, prowadzone przez ścisłe centrum. Obie linie wykorzystują zupełnie nową infrastrukturę w postaci łuku z Towarowej w prawo, w kierunku Starego Miasta oraz zupełnie nowy przystanek Zamek, który zdaniem dyrektora ZTM stał się naturalnym punktem przesiadkowym, z czym rzeczywiście trudno polemizować. Budowa pełnego zespołu przystankowego (przed przebudową centrum był tu tylko przystanek w stronę Gwarnej) okazała się dużym sukcesem i punktowym rozwiązaniem poprawiającym dostępność sieci tramwajowej.

O działającym dobrze nowym układzie linii tramwajowych wspomina również Krzysztof Dostatni.

– Sam kiedyś byłem wielkim zwolennikiem zakupu przez Poznań 40-metrowych tramwajów, ale dziś widzę, że nie jest to najważniejszy element jeśli chodzi o potrzeby naszej komunikacji miejskiej. Moim zdaniem nowy układ linii tramwajowych, wdrożony po zakończeniu wszystkich inwestycji torowych w mieście sprawdza się bardzo dobrze i jest lepszy niż ten, który znaliśmy wcześniej. Mamy bardziej równomiernie rozłożone potoki pasażerów, to też ma wpływ na to, że potrzeby tych 40-metrowych tramwajów na razie, moim zdaniem, zniknęły – mówi prezes MPK.

Przetarg w tym roku. Liczba tramwajów w ustaleniach. Opcja będzie na pewno

MPK planuje zakup nowych tramwajów z dofinansowaniem ze środków z programu FEnIKS. Są to środki bezzwrotne, których przyznania przewoźnik może być już pewien. Wyjściowe założenia mówiły o tym, że MPK będzie mogło liczyć na wspomniane już 175 mln złotych dofinansowania, natomiast reszta środków z puli 450 mln złotych dla Poznania miała trafić na wsparcie budowy tramwaju na Ratajczaka oraz budowę węzłów przesiadkowych przy towarowej obwodnicy miasta.

Jednocześnie ostatnio poznaliśmy oferty na budowę trasy na Ratajczaka, które okazały się być sporo mniejsze niż zakładało miasto, przez co jest szansa na to, że MPK będzie mogło wykorzystać więcej środków na zakupy nowych tramwajów. We wniosku o dofinansowania zapisano zakup 30 kolejnych tramwajów, jednak aktualne ceny sprawiają, że ostateczna liczba kupowanych wagonów może być inna.

– Myślę, że aktualne ceny sprawiają, że mimo tego że nasz wniosek opiewał na 30 tramwajów, to ostatecznie być może nie kupimy aż tylu, choć kategorycznie będę się mógł wypowiadać dopiero po rozstrzygnięciu przetargu. Planujemy, że to będzie przetarg zawierający prawo opcji, choć być może w ramach tego postępowania łączna liczba kupowanych tramwajów (podstawa +opcja) będzie większa niż wspomniane 30 wozów, bowiem chcemy mieć możliwość skorzystania z tej opcji w razie pojawienia się kolejnych środków zewnętrznych, tak jak zrobiliśmy to w przypadku Gamm zakupionych w 2023 roku. Zostawienie sobie otwartej furtki w postaci możliwości uruchomienia opcji jest naprawdę ważne i często potrzebne – informuje Krzysztof Dostatni.

Prezes mówi także, że przetarg na nowe tramwaje ma zostać ogłoszony jeszcze w tym roku, choć MPK chce dać chwilę oddechu rynkowi i sprawdzić, jak będą kształtowały się ceny nowych wagonów.

Być może wykluczenie producentów spoza UE

MPK rozważa także wykluczenie z postępowania producentów spoza UE, na mocy wyroku TSUE sprzed kilku miesięcy. Podobne praktyki stosuje już chociażby PKP PLK.

– Rozważymy to zagadnienie, analizując wszystkie „za” i „przeciw”. Wyrok TSUE z pewnością jest przełomowy. Stwierdzając, że wykonawcy z państw, z którymi Unia Europejska nie ma podpisanych stosownych umów, nie mają zagwarantowanego dostępu do udziału w postępowaniach o zamówienia publiczne daje nam, jako Zamawiającemu, nowe możliwości. Będziemy z nich mądrze korzystać – kończy Dostatni.